Paylaş
UV nedir?
Herkes yaşam boyu ama çok ama az güneşten gelen UV ışınlarına maruz kalıyor. Bununla beraber kentleşme ve dijitalleşmeye bağlı olarak hayatı kolaylaştırma amaçlı; gerek iş hayatında ve gerek ise eğlence amaçlı kullanılan çok fazla yapay UV radyasyon kaynağına da maruz kalmaktadır.
Güneş, çevremizdeki en güçlü ultraviyole radyasyon kaynağıdır. Güneş emisyonları arasında görünür ışık, ısı ve ultraviyole (UV) radyasyon bulunur. Görünür ışığın gökkuşağında belirginleşen farklı renklerden oluşması gibi, UV radyasyon spektrumu da UVA, UVB ve UVC olarak adlandırılan üç bölgeye ayrılır. Güneş ışığı atmosferden geçerken UVC’nin tamamı ve UVB’nin çoğu ozon, su buharı, oksijen ve karbondioksit tarafından emilir. UVA, atmosfer tarafından önemli ölçüde filtrelenmez.
Ozon tabakasının incelmesi ile UV radyasyonu arasında bir bağlantı var mı?
Ozon, UV radyasyonunun özellikle etkili bir soğurucusudur. Ozon tabakası inceldikçe atmosferin koruyucu filtre aktivitesi giderek azalır. Sonuç olarak, insanlar ve çevre daha yüksek seviyelerde UV radyasyonuna, özellikle UVB’ye maruz kalmaktadır.
Ozon tabakasının incelmesi, atmosfere salınan insan yapımı kimyasallardan kaynaklanır ve klor, brom bileşiklerinin kullanımı büyük ölçüde azaltılıncaya kadar devam edecektir. Uluslararası anlaşmalar, özellikle de Montreal Protokolü, ozon tabakasını incelten maddelerin üretimini kademeli olarak ortadan kaldırmayı başarsa da halihazırda salınan kimyasalların uzun ömürlü olması, ozon tabakasının incelmesi sorunun daha uzun yıllar devam etmesine neden olacaktır. Tüm önlemler tam olarak uygulansa bile ozon seviyesinin tam olarak düzelmesi 2050 yılına kadar beklenmiyor.
Cilt kanseri vakalarının son on yılda önemli ölçüde artmaya başlamasının sebebi olarak otoriteler, ozon tabakasının incelmesi ve buna bağlı artan UV seviyeleri olduğunu iddia ediyor. Bununla birlikte artık çoğu kanıt, artan kanser oranlarının ana nedeninin ozon tabakasının incelmesinin yanı sıra davranışlarımızdaki değişikliklerin de bunun sebebi olabileceğini göstermekte. Daha fazla açık hava etkinliği, güneşlenme alışkanlıklarına bağlı aşırı UV maruziyeti cilt kanserinin en önemli sebeplerinden
UVA, UVB ve UVC arasındaki fark nedir?
Üç UV radyasyonu türü, dalga boylarına göre sınıflandırılır. Biyolojik aktiviteleri, deriye nüfuz etme dereceleri dalga boyuna göre farklılık gösterir. Dalga boyu ne kadar kısa olursa, UV radyasyonu o kadar zararlı olur. Bununla birlikte, daha kısa dalga boylu UV radyasyonu cilde daha az nüfuz edebilir.
UV bölgesi, 100-400 nm dalga boyu aralığını kapsar ve üç banda ayrılır:
- UVA (315-400 nm)
- UVB (280-315 nm)
- UVC (100-280 nm).
Kısa dalga boylu UVC, UV radyasyonunun en zararlı türüdür. Ancak atmosfer tarafından tamamen süzülür ve yeryüzüne ulaşmaz.
Orta dalga boylu UVB biyolojik olarak çok aktiftir ancak yüzeysel cilt katmanlarının ötesine geçemez ve geç bronzlaşmadan, cilt yanmasından (kızarıklık) sorumludur; bu kısa vadeli etkilere ek olarak, cilt yaşlanmasını ve cilt kanseri gelişimini de tetikler. UVB ışınlarının önemli bir miktarı atmosfer tarafından filtrelenir (UVB ışınlarının sadece %95’i yeryüzüne ulaşır).
Uzun dalga boyuna sahip UVA, Dünya yüzeyine ulaşan UV radyasyonunun yaklaşık yüzde 95’ini oluşturur. Cildin daha derin katmanlarına nüfuz edebilir ve anında bronzlaşma etkisinden sorumludur. Ayrıca cildin yaşlanmasına ve kırışmasına da katkıda bulunur. Uzun bir süre UVA’nın kalıcı bir hasara neden olamayacağı düşünüldü. Son araştırmalar, cilt kanserlerinin gelişimini önemli ölçüde artırdığını da göstermektedir.
Hangi çevresel faktörler bir kişinin UV maruziyetini etkiler?
- Yılın zamanı ve günün zamanı
UV seviyeleri, esas olarak güneşin gökyüzündeki yüksekliğine göre değişir ve orta enlemlerde, yaz aylarında güneş öğle vakti civarındaki 4 saatlik dönemde en yüksektir. Bu zamanlarda güneş ışınları dünyaya en direkt ve şiddetli yoldan ulaşır. Aksine, sabahın erken saatlerinde veya öğleden sonra geç saatlerde güneş ışınları atmosferden daha büyük bir açıyla geçer. Bu da çok daha fazla UV radyasyonu emilimi sağlar ve böylece Dünya’ya daha az ulaşır.
- Enlem
UV seviyeleri ekvatora daha yakındır. Ekvatora yaklaştıkça güneş ışınları atmosferde daha kısa yol alır ve bu nedenle zararlı UV radyasyonu daha az emilir.
- Rakım
Artan rakımla birlikte UV radyasyonunu emmek için daha az atmosfer mevcuttur. Her 1000 m yükseklikte UV seviyeleri yaklaşık yüzde 10 artar.
- Yüzey yansımaları
Birçok yüzey UV radyasyonunu yansıtır ve maruz kaldığınız genel UV seviyelerine çarpan etki ile katkıda bulunur. Çim, toprak veya su, gelen UV radyasyonunun yüzde 10’undan daha azını yansıtırken, kum yaklaşık yüzde 15’ini ve deniz köpüğü yaklaşık yüzde 25’ini yansıtır. Taze kar özellikle iyi bir yansıtıcıdır ve bir kişinin UV maruziyetini neredeyse iki katına çıkarır.
Kayakçılarda tekrarlayan kar körlüğü veya fotokeratit vakaları, UV koruma önlemlerinin zemin yansımasını hesaba katması gerektiğini vurgulamaktadır.
UV seviyeleri, bulutsuz gökyüzü altında en yüksektir ve bulut örtüsü genellikle bir kişinin maruziyetini azaltır. Bununla birlikte, hafif veya ince bulutların çok az etkisi vardır ve hatta saçılma nedeniyle UV seviyelerini artırabilir. Bulutlu bir güne veya serin bir esintiye aldanmayın! Açık gölgede, örneğin binalar arasında uzun süre kalmak bile, hassas bir kişinin UV seviyesinin yüksek olduğu bir günde güneş yanığına neden olabilir.
- Ozon
Ozon, Dünya yüzeyine ulaşacak olan UV radyasyonunun bir kısmını emer. Ozon seviyeleri yıl boyunca ve hatta gün boyunca değişir.
UV radyasyonu farklı yüzeyler tarafından değişen ölçülerde yansıtılır veya dağıtılır; örneğin kar, UV radyasyonunun %80’ini, kuru sahil kumu yaklaşık %15’ini ve deniz köpüğü yaklaşık %25’ini yansıtabilir.
Bulutlardan geçen UV ışınlarını asla hafife almayın!
Syorell %100 mineral UV filtreli güneş koruyucuları vegan ve temiz içerikli formülleri ile dört mevsim UV ışınlarından korunmak için mükemmel bir tercihtir.
